1. Dla chrześcijan wzorcem powinna być postawa Chrystusa opisana na kartach Ewangelii, nawet jeżeli pozornie nie odpowiada partykularnym interesom poszczególnych osób, czy narodów. Chrześcijańskie podejście do uchodźców czerpie swoją inspirację z ewangelicznego wezwania Chrystusa: Byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie (Mt.25). Podobne wezwanie znane jest już w tradycji starotestamentowej jako forma przykazania miłości nie wykluczającej nawet nieznanych wcześniej ludzi (Rdz. 12,10; 42,1-6; 46,1-7). Uchodźcą był również Jezus Chrystus i Jego Rodzina, gdy uciekali do Egiptu przed Herodem (Mt.2,13-15). Ważnymi współczesnymi dokumentami Kościoła dotyczącymi uchodźców i migrantów są instrukcje: Problem uchodźców, wezwania dla solidarności (1992 r.), Erga migrantes Caritas Christi (2004 r.) oraz Przyjęcie Chrystusa w uchodźcach i przymusowo przesiedlonych (2013 r.) wydanych przez Papieską Radę ds. Duszpasterstwa Migrantów i Papieską Radę „Cor Unum”. W centrum nauki społecznej Kościoła stoi promocja godności każdego człowieka, zwłaszcza najbardziej potrzebującego i przymuszanego do migracji, szukającego schronienia i nadziei oraz solidarnego miłosierdzia. Papież Franciszek, od początku swojego pontyfikatu, dołącza swoje jednoznaczne gesty i czyny wskazując, jak ma wyglądać zaangażowanie na rzecz uchodźców. Odpowiedź Kościoła katolickiego w Polsce na narastający kryzys migracyjny została określona w stanowisku Prezydium Konferencji Episkopatu Polski i w Komunikacie Rady KEP ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek z 2015 r. Bardzo cennym okazało się Przesłanie Kościołów w Polsce w sprawie uchodźców (z 30.06.2016r.) podpisane przez Kościoły zrzeszone w Polskiej Radzie Ekumenicznej i Konferencję Episkopatu Polski. Na potrzebę życzliwego stosunku do uchodźców i migrantów wielokrotnie zwracali uwagę przedstawiciele Kościoła katolickiego w Polsce.
2. Według Urzędu ds. Cudzoziemców w 2015 r. w Polsce status uchodźcy zgodny z definicją konwencji genewskiej uzyskało 348 osób, w tym 203 z Syrii, 24 z Iraku, 21 z Rosji oraz 2 z Ukrainy. Ponad 12 tysięcy osób starało się o różną formę pomocy i ochrony. Ponadto szacuje się, że do Polski przybyło ponad 1 milion migrantów z Ukrainy, którzy szukają u nas pracy i schronienia z powodu biedy wywołanej zapaścią ekonomiczną swego kraju, będącego w stanie niewypowiedzianej wojny. Według źródeł kościelnych, tylko w 2016 roku przez Morze Śródziemne do Europy dotarło około 320 tysięcy migrantów i uchodźców, ale utonęło ponad 3.600 osób. Najbardziej obciążone kryzysem uchodźczym są Włochy i Grecja. Wszystko wskazuje na to, że w przyszłości problem ten będzie się pogłębiał. Wojny, prześladowania, głód oraz coraz bardziej dotkliwe zmiany klimatyczne (susze, powodzie) zmuszają ludzi do ucieczki. Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym dziś na zrozumienie kryzysu migracyjnego w Europie jest widoczny kryzys demograficzny, dotykający także Polskę. Z tym łączy się pokusa traktowania przybyszów, jak nowych niewolników. Przypadki agresji i przemocy ze strony przybyszów z Afryki i Bliskiego Wschodu sprzyjają powstawaniu w Europie radykalnych grup społecznych przeciwnych migrantom. Do lęku przed potencjalnymi terrorystami i innymi przestępcami, burzącymi europejski ład społeczny, dochodzi obawa przed masami ludzi biednych napływających do Europy. Wszystko to budzi zrozumiały niepokój o wspólną przyszłością europejską. Chrześcijańska propozycja przyjmowania uchodźców i migrantów nie może być traktowana w sposób naiwny, bez gwarancji bezpieczeństwa i wyobraźni przewidującej skutki nawet najszlachetniejszych celów. Według ośrodków badających opinię publiczną około 65% społeczeństwa polskiego jest przeciwna przyjmowaniu migrantów z Afryki i Bliskiego Wschodu. W Polsce lęk przed migrantami i uchodźcami dotyczy głównie wyznawców islamu.
3. Przedstawione wyżej sprawy prowadzą do kilku wniosków.
a. Zachowania dyskryminujące przybyszów poszukujących w Polsce swojej nowej ojczyzny są niechrześcijańskie i sprzeciwiają się tradycji polskiej gościnności oraz chrześcijańskiej tożsamości naszego narodu.
b. Coraz pilniejsza staje się potrzeba przygotowania wolontariuszy gotowych pomagać uchodźcom i migrantom. Wsparcia wymagają liczne istniejące już inicjatywy, takie jak np. Polskiej Sekcji „Kościoła w Potrzebie”, czy „Caritas Polska”, które m.in. uruchomiły program pomocy dla uchodźców syryjskich i mieszkańców krajów sąsiadujących z Syrią, zmagających się ze skutkami masowego napływu uciekających przed wojną i głodem. Potrzebne jest wsparcie dla programu „Rodzina Rodzinie”, który polega na objęciu patronatem i pomocą materialną konkretnych rodzin syryjskich uchodźców lub mieszkańców Libanu i Jordanii. Z uznaniem należy odnieść się do dokonań pozakościelnych organizacji charytatywnych takich, jak „Polska Akcja Humanitarna”, czy „Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej”.
c. Rada popiera apel Polskiej Sekcji „Kościoła w Potrzebie” o zintensyfikowanie pomocy społecznościom i konkretnym rodzinom na miejscu tragedii, w ich krajach. Rada zachęca także do wsparcia dla idei tzw. korytarzy humanitarnych, które dobrze sprawdziły się we Włoszech.
d. Bardzo pożądane jest poszukiwanie najlepszego modelu integracji rozumianej jako inne imię wspólnoty. Integracja oznacza konsekwentne przestrzeganie nie tylko obowiązków strony przyjmującej, ale też obowiązki przyjmowanego. Doświadczenia krajów, które w większym stopniu zetknęły się z problemem uchodźców zmuszają do wielkiego namysłu i ostrożności w tych sprawach.
e. Rada sugeruje, aby powołać w Polsce krajową instytucję migracyjną, która mogłaby zapobiec rozproszeniu sił, środków, wiedzy i działań na rzecz pomocy uchodźcom i migrantom. Działania wobec nich powinny mieścić się w schemacie: państwo – samorządy – organizacje pozarządowe i kościelne. Konieczne jest także zintensyfikowanie współpracy z podmiotami międzynarodowymi powołanymi do zajmowania się pomocą uchodźcom i migrantom, takimi jak np. UNHCR (Agenda Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców), IOM (Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji), ICMC (Międzynarodowa Katolicka Komisja ds. Migracji), Czerwony Krzyż itp.
f. Rada widzi potrzebę przedstawiania rzetelnej wiedzy o zjawisku migracji, a zwłaszcza o problemie uchodźców we współczesnym świecie. W tym celu należy stworzyć programy edukacyjne i wspierać badania naukowe o skutkach społecznych i ekonomicznych tego zjawiska. Z drugiej strony, państwowe służby bezpieczeństwa powinny dokonywać starannego rozpoznania tożsamości i intencji przyjmowanych migrantów i uchodźców.
Rada zachęca katolików i wszystkich ludzi dobrej woli, rozumiejących tragedię uchodźców i migrantów, do odważnego podejmowania wyzwania w duchu chrześcijańskiej otwartości i solidarności. Niech nie zabraknie wiary w moc Ducha Świętego i świętość słów Chrystusa: „Byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie”.
Poznań, dnia 11.01.2017
Podpisali: prof. dr hab. Czesław Błaszak, dr hab. med. Szczepan Cofta, ks. prał. dr Paweł Deskur (sekretarz), prof. dr hab. med. Janusz Gadzinowski, prof. dr hab. Bohdan Gruchman (przewodniczący), prof. dr hab. Tomasz Jasiński, prof. dr hab. Andrzej Legocki, prof. dr hab. Wojciech Łączkowski, prof. dr hab. Roman Słowiński, prof. dr hab. Michał Sznajder, prof. dr hab. Jan Węglarz (wiceprzewodniczący), mgr Grażyna Ziółkowska
