Oświadczenie Rady Społecznej przy Arcybiskupie Metropolicie Poznańskim dotyczące wyborów samorządowych w 2018 r., 25.05.2018

Zbliżające się wybory samorządowe, podobnie jak wszystkie demokratyczne wybory powszechne, powinny wyłonić osoby publiczne w sposób nie tylko odzwierciedlający rzeczywistą wolę większości obywateli, ale także uwzględniający najwartościowsze cechy kandydatów.   Pożądane jest, aby decydowała o tym większość  osób uprawnionych do głosowania, a nie tylko większości głosujących. Oczywiście wszelkie wybory powinny być uczciwe i dobrze zorganizowane. Pojawiają się jednak różne problemy. Niektóre z nich wynikają z prawa wyborczego, inne zależą od zachowań osób uczestniczących w wyborach. Te pierwsze związane są  z tak fundamentalnymi sprawami, jak np. granice okręgów wyborczych, sposoby  głosowania  i  przeliczania głosów na mandaty, powoływanie organów wyborczych, kontrola prawidłowości  przebiegu wyborów itd. Są to wprawdzie sprawy, które w istotny sposób wpływają na osiągnięcie wspomnianego wyżej celu wyborów, lecz wyborcy nie mają na nie bezpośredniego wpływu. Nie ma więc sensu poruszać tych kwestii w oświadczeniu kierowanym do wyborców. Natomiast więcej uwagi warto zwrócić na   sprawy, które   zależą od uczestników głosowania. Sprawom tym poświęconych jest kilka wcześniejszych oświadczeń Rady. Nadal są one aktualne i nawiązuje do nich także dzisiejsze  oświadczenie.[1]

Wybory samorządowe wyróżniają co najmniej dwie cechy. Po pierwsze – bardziej, aniżeli wybory parlamentarne – dotyczą bezpośrednio każdego członka społeczności lokalnej. Zgodnie bowiem z zasadą pomocniczości władze samorządowe mogą  w dużym zakresie wpływać na  codzienne problemy obywateli.  Są one najczęściej  dalekie od spraw, którymi zajmują się władze centralne. Mniejsze znaczenie mają  preferencje partyjne, czy poglądy na ogólnokrajową i zagraniczną politykę Państwa.  

Druga cecha odnosi się do związków zachodzących pomiędzy kandydatami a wyborcami. Związki te często polegają na osobistej znajomości i bezpośrednich, sąsiedzkich kontaktach. Występuje to zwłaszcza na niższych szczeblach samorządu terytorialnego. Sytuacja taka powoduje, że obywatele mają realne możliwości poznania rzeczywistych walorów lub wad kandydatów oraz łatwo mogą sprawdzić spójność ich wypowiedzi z czynami i dotychczasowym życiem. Takich  możliwości nie mają mieszkańcy większych środowisk. Wyborcy poznają tam kandydatów najczęściej na wiecach organizowanych podczas kampanii wyborczych, albo za pośrednictwem  środków masowego przekazu takich, jak telewizja, radio, prasa, a ostatnio przede wszystkim internet. Taki sposób prezentacji może ułatwiać dochodzenie do prawdy, ale także skłaniać do  stosowania różnych metod socjotechnicznych. Rodzi to  niebezpieczeństwo manipulowania opinią publiczną i zacierania prawdy o kandydacie, a tym samym zniekształcania woli głosującego. Np. zdarza się, że oddaje on głos na osobę o innych cechach, aniżeli te, które były prezentowane w kampanii wyborczej.

Należy dlatego zachęcać wyborców do refleksji nad treścią kampanii wyborczych i do podjęcia wysiłku samodzielnej oceny kandydatów. W szczególności wskazane jest porównanie wystąpień kandydata (najczęściej  bardzo wzniosłych) z jego dotychczasowymi dokonaniami, a nawet z jego życiorysem, który - dotycząc osoby publicznej - nie powinien być tajemnicą. Chodzi nie o potępienie ewentualnych ludzkich słabości, lecz sprawdzenie, czy nie ma prób wprowadzenia wyborców w błąd. Pozwala to ujawnić  poziom etyczny kandydata, jego charakter, a zwłaszcza ocenić, czy ma on    skłonności do zachowań obłudnych i rozmijania się z prawdą. Moralność i prawość charakteru powinny być  jednymi z podstawowych cech charakteryzujących osoby ubiegające się o funkcje publiczne.

Innym kryterium, któremu powinien odpowiadać kandydat jest jego przygotowanie merytoryczne i umiejętność rozwiązywania problemów lokalnych. O przygotowaniu takim może świadczyć  między innymi odpowiednie wykształcenie kandydata, a nade wszystko jego dotychczasowe dokonania zwłaszcza,  jeżeli pełnił on już jakieś funkcje publiczne. Warto zwracać na to uwagę, aby  zmniejszyć ryzyko wyboru osób przypadkowych, nie mających kwalifikacji  umożliwiających właściwe wykonywanie obowiązków publicznych.  

Próby samodzielnej oceny kandydatów z punktu widzenia wspomnianych wyżej kryteriów, mogą  przyczynić się do wyboru osób najlepszych,  a nie tylko najpopularniejszych, których poparcie wynika jedynie z informacji  pochodzących od samych kandydatów lub popierających ich ugrupowań.

Niezależnie jednak od potrzeby weryfikacji zalet lub wad kandydatów, gwarancją zbliżenia wyników wyborów do rzeczywistych oczekiwań większości uprawnionych do głosowania, jest ich udział w wyborach. Uchylanie się od tego obywatelskiego obowiązku powoduje, że zwycięzcami  mogą zostać osoby, które sukces wyborczy uzyskały przy poparciu zaledwie kilku lub kilkunastu procent ogółu mieszkańców. Wypacza to sens demokracji, a ponadto może się  okazać szczególnie niebezpieczne, jeżeli osoby te – wbrew pozorom – kierują się interesem osobistym lub partykularnymi celami politycznymi, a nie  dbałością o dobro społeczności lokalnej. 

Rada, nawiązując do poprzednich oświadczeń, ponawia dlatego apel o jak najliczniejszy udział w nadchodzących wyborach samorządowych. Jest to ważne  nawet wówczas, gdy wyborcy są zniechęceni brakiem odpowiadających im kandydatów. Jak zaznaczyliśmy to w jednym z powołanych wyżej  oświadczeń, wyborcy powinni  także w takiej sytuacji dołożyć starań, aby wybrani zostali możliwie najlepsi spośród ubiegających się kandydatów. Zapobiegnie to bowiem  wyborowi  gorszych.

Powyższe oświadczenie skierowane jest do wszystkich obywateli.  Odnosi się jednak w szczególny sposób do katolików, którzy moralnie są zobowiązani do dbania o dobro wspólne.  Wyrazem tego zobowiązania powinien być nie tylko ich udział w wyborach i głosowanie w zgodzie z własnym sumieniem, ale także – w miarę możliwości –  kandydowanie i ubieganie się  o zwycięstwo wyborcze. 

Poznań, dnia 25.05.2018

Podpisali: prof. dr hab. Czesław Błaszak, dr hab. med. Szczepan Cofta, ks. prał. dr Paweł Deskur (sekretarz), prof. dr hab. med. Janusz Gadzinowski, prof. dr hab. Bohdan Gruchman (przewodniczący), prof. dr hab. Tomasz Jasiński, prof. dr hab. Andrzej Legocki, prof. dr hab. Wojciech Łączkowski, prof. dr hab. Roman Słowiński, prof. dr hab. Michał Sznajder, prof. dr hab. Jan Węglarz (wiceprzewodniczący), mgr Grażyna Ziółkowska